UEFI và LEGACY

 Bài này tìm hiểu UEFI và LEGACY là gì? Các chế độ boot của Bios

UEFI và LEGACY là hai giao diện phần mềm có nhiệm vụ kiểm tra các thiết bị ra vào trong máy tính, giữ cho máy tính hoạt động bình thường, đóng vai trò như một thông dịch viên giữa hệ điều hành và phần mềm máy tính khi máy khởi động.

Nội dung chính:

1. LEGACY là gì ?
2. UEFI là gì ?
3. So sánh Legacy và UEFI
4. Ổ cứng MBR và GPT là gì?
5. So sánh MBR và GPT
6. Boot là gì ?
7. Các chế độ boot
8. Cách chuyển BIOS sang UEFI
9. Chuyển từ LEGACY sang UEFI
10. Cách kiểm tra máy tính hỗ trợ UEFI hay Legacy BIOS
11. Cách kiểm tra ổ cứng GPT hay MBR
12. Một số câu hỏi về UEFI – Legacy, GPT – MBR

LEGACY là gì ?

LEGACY BIOS thường được gọi là BIOS truyền thống, ra đời vào năm 1975, là một phần mềm được lưu trữ trên một chip trên bo mạch chủ của máy tính và về cơ bản nó là một tập hợp các hướng dẫn chạy các thiết bị để khởi động hệ điều hành máy tính.

Khi bạn bật máy tính, các hoạt động của LEGACY được bắt đầu, nó giúp kiểm tra lỗi của bộ nhớ RAM và bộ vi xử lý trên máy tính của bạn:

Nó kiểm tra RAM bằng cách kiểm tra từng ngăn để xem tất cả có hoạt động bình thường hay không.

Sau khi kiểm tra bộ nhớ RAM và bộ vi xử lý, nó sẽ kiểm tra các thiết bị gắn trên máy tính như máy in, bàn phím, chuột… và sau đó kiểm tra các tuỳ chọn khởi động.

Tuỳ chọn khởi động được kiểm tra theo thứ tự cấu hình trong LEGACY BIOS: Khởi động CD-ROM, Đĩa cứng, LAN…

Đây không phải là tất cả các chức năng của LEGACY, nó còn kiểm tra CMOS, các thiết lập khác về thời gian, ngày tháng và nạp các trình điều khiển thiết bị vào bộ nhớ máy tính. Tuy nhiên, tốc độ khởi động LEGACY BIOS không cao và không hổ trợ ổ cứng chuẩn GDT.

UEFI là gì ?

UEFI là từ viết tắt của Unifiel Extensibale Firmware Interface, là một phần mềm mở rộng hợp nhất dùng để kết nối phần mềm máy tính với hệ điều hành của nó. Được Intel phát triển nhằm cải thiện các hạn chế của LEGACY BIOS và tất nhiên nó sẽ hoạt động mạnh mẽ hơn nhiều.

Chuẩn UEFI là sự thay thế tiên tiến hơn cho LEGACY và nó mang lại cho nó một loạt các chức năng hiện đại để đưa máy tính lên một tầm cao mới trong vài thập kỷ sau đó.

Giống như LEGACY, UEFI được cài đặt và là chương trình đầu tiên chạy khi máy tính được bật. Nó sẽ kiểm tra những thành phần, thiết bị phần cứng, kích hoạt các thành phần và đưa chúng vào hoạt động cùng hệ điều hành.

Đặc tính mới này của nó đã chỉ ra một số hạn chế của LEGACY BIOS, bao gồm các hạn chế về phạm vi phân vùng đĩa cứng và khoảng thời gian LEGACY mất để thực hiện nhiệm vụ của nó.

Ngoài ra, UEFI có thể lập trình được, các nhà phát triển các đã bỏ sung các ứng dụng và trình điều khiển, cho phép UEFI hoạt động như một hệ điều hành nhẹ.

So sánh Legacy và UEFI

Legacy: 

Giao diện người dùng đơn giản, thao tác bằng bàn phím.

Chỉ hỗ trợ ổ cứng định dạng MBR

Không hỗ trợ ổ cứng lớn hơn 2TB

Hỗ trợ tối đa 4 phân vùng chính (Primary)

Khả năng bảo mật kém hơn

UEFI: 

Giao diện đồ họa, thao tác chuột, phím dễ sử dụng.

Hỗ trợ cả MBR và GPT

Hỗ trợ ổ cứng tối đa 18EB

Hỗ trợ tối đa 128 phân vùng chính

Bảo mật cao hơn

 

So sánh chuẩn Legacy và UEFI

Ổ cứng MBR và GPT là gì?

MBR và GPT là 2 định dạng của ổ cứng. Thể hiện cách tổ chức, lưu trữ dữ liệu khác nhau của ổ cứng. Khác với các định dạng phân vùng bạn thường gặp như NTFS, FAT32 hay Ext,.. Có thể hiểu MBR/GPT bao trùm các định dạng này.

So sánh MBR và GPT

MBR                                                                 GPT

Hỗ trợ ổ cứng tối đa 2TB                                 Ổ cứng lớn hơn 2TB

Chia được tối đa 4 phân vùng chính (Primary) Tối đa 128 phân vùng

Kém tin cậy                                                         Tin cậy hơn

Các máy tính dùng UEFI thường đi chung với chuẩn GPT và cũng có thể dùng với chuẩn MBR nữa. Nhưng khuyến khích là UEFI + GPT.

Do những ưu điểm của UEFI nên các máy tính mới ngày nay đều nên dùng chuẩn UEFI – GPT. Chỉ có những phần cứng rất rất cũ không hỗ trợ UEFI mới sử dụng Legacy – MBR.

Boot là gì ?

Boot được hiểu đơn giản là quá trình khởi động máy tính. Bộ nhớ máy tính sẽ chạy một đoạn chương trình để kiểm tra và cài đặt hệ điều hành vào bộ nhớ RAM, sẵn sàng cho người dùng chạy ứng dụng.

Các chế độ boot

UEFI boot là gì?

UEFI boot là quy trình khởi động máy tính theo chuẩn UEFI ( chuẩn UEFI là gì đã được giải thích ở trên).

Ngày nay UEFI boot được sự dụng khá phổ biến bởi các ưu điểm của chuẩn UEFI, hoạt động như một hệ điều hành chạy bằng phần mềm, có thể kế thừa quá trình khởi động của LEGACY BIOS, chịu trách nhiệm khởi tạo phần cứng của một thiết bị trước khi qua sự kiểm soát phần cứng của hệ điều hành.

Fastboot là gì ?

Fastboot là một giao thức giữa máy tính và điện thoại của bạn, giúp hai thiết bị tương tác và thực hiện các thao tác vào hệ thống của thiết bị còn lại. Ví dụ trong fastboot, bạn có thể sử dụng để điện thoại để sửa đổi các tập tin hình ảnh trong hệ thống máy tính thông qua kết nối cổng USB.

Secure boot là gì ?

Secure boot là một công nghệ phần mềm bảo vệ hệ thống bằng cách kiểm tra quy trình khởi động hệ thống, ngăn chặn sự tiếp cận của các mã độc vào hệ điều hành trên máy tính của bạn.

Chính xác hơn, secure boot là một hình thức khởi động xác minh, xác nhận đường đi trong quá trình khởi động dựa trên việc lưu trữ an toàn và chứng nhận từ xa để khoá các mã độc tiếp cận vào hệ điều hành.

Cách chuyển BIOS sang UEFI

UEFI là sự thay thế cho LEGACY BIOS, vì vậy nếu bạn đang sử dụng hệ điều hành chạy chế độ BIOS, bạn có thể chuyển sang chế độ UEFI để được hộ trợ đĩa và hiệu suất hoạt động nhanh hơn.

Chuyển từ LEGACY sang UEFI

Đầu tiên, bạn khởi động lại máy để vào giao diện BIOS (vào giao diện bằng cách nhấn F10).

Tại giao diện BIOS, bạn nhấp chuột vào tab System Configuration →chọn Boot Options → Tick chọn UEFI boot mode → nhấn Accept để áp dụng thay đổi → Save và khởi động lại máy.

Cách kiểm tra máy tính hỗ trợ UEFI hay Legacy BIOS

Với các Laptop hay Mainboard (PC) mới hiện nay đều hỗ trợ UEFI. Đôi khi có những main chỉ hỗ trợ Boot ở chể độ UEFI nữa. Nên việc kiểm tra máy tính hỗ trợ UEFI hay Legacy BIOS là không cần thiết. Nhưng nếu bạn sử dụng một máy tính cũ thì có thể kiểm tra theo những cách sau.

Cách 1: 

Kiểm tra máy hỗ trợ UEFI và chuyển đổi UEFI sang Legacy hoặc Legacy sang UEFI trong BIOS

1. Xem các phím tắt vào BIOS để khởi động máy tính vào chế độ này.

2. Giao diện BIOS sẽ khác nhau ở mỗi nhà sản xuất. Bạn hãy tìm đến các mục có liên quan đến “Boot” để tìm tùy chọn Boot Mode. Tại đây nếu máy hỗ trợ UEFI sẽ có tùy chọn các mục có chữ UEFI hoặc EFI. Sẽ có máy hỗ trợ Legacy, UEFI hoặc đồng thời UEFI + Legacy.

Nếu muốn chuyển đổi qua lại giữa 2 chế độ Boot (khởi động) UEFI và Legacy cũng có thể thực hiện tại bước này. Lưu ý trước định dạng ổ cứng GPT và MBR.

Cách 2: 

Dùng phần mềm kiểm tra trực tiếp trên Windows.

1. Tải về và cài đặt phần mềm HWiNFO. Chọn chuột phải chọn Run as admin để chạy bằng quyền admin.

2. Nếu mục UEFI boot là Present thì máy bạn đang boot ở chế độ UEFI đồng nghĩa với việc máy bạn cũng hỗ trợ UEFI rồi. Nếu không phải Present thì bạn đang boot ở chế độ Legacy BIOS (nếu trường hợp này bạn thực hiện tiếp như hình dưới)

Ở mục UEFI BIOS hiện chữ Capable thì máy bạn có hỗ trợ UEFI, còn Not Capable thì không hỗ trợ UEFI

Cách 3:

Cách này chỉ biết được máy bạn đàng dùng chuẩn Legacy BIOS hay UEFI mà thôi, không biết được máy tính có hỗ trợ UEFI không.

1. Vào Start => tìm Run => gõ tìm ‘msinfo32‘ => enter

2. Xem dòng BIOS Mode là Legacy hay UEFI.

Máy tính đang khởi động ở chế độ Legacy BIOS

Máy tính đang khởi động ở chế độ UEFI

Cách kiểm tra ổ cứng GPT hay MBR

Trên Windows, bạn có thể dễ dàng kiểm tra ổ cứng máy tính đang dùng chuẩn MBR hay GPT bằng cách:

Bước 1: Bấm Windows + R > Gõ Diskpart > Chọn OK hoặc bấm Enter.

Bước 2: Nhập "list disk" > Enter.

Chuẩn MBP (vì không có dấu *)

Bước 3: Kiểm tra nếu phần GPT có dấu sao (*) nghĩa là máy tính có tiêu chuẩn GPT, nếu không có thì ổ cứng của bạn là MBR.

Chuẩn GPT (vì có dấu *)

Cách xem khác: Nháy chuột phải biểu tượng Start góc trái bên dưới desktop ->chọn Disk Management 

->Nháy chuột phải Disk 0 ->Chọn Properties ->Chọn thẻ Volumes ->Xem mục Partion style

Chuyển đổi MBR sang GPT bằng EaseUS Partition Software

Chuyển đổi MBR sang GPT bằng EaseUS Partition Software. Tùy chọn cuối cùng để chuyển đổi MBR sang GPT mà không làm mất dữ liệu là sử dụng EaseUS Partition Master Professional.

1. Truy cập trang web EaseUS Partition Master. Tải xuống và cài đặt (Nếu bạn chỉ chuyển đổi một ổ, hãy tải phiên bản dùng thử).

2. Mở EaseUS Partition Master và đợi ổ của bạn load. Tiếp theo, xác định vị trí ổ bạn muốn chuyển đổi. Chọn ổ đĩa, nhấp chuột phải và chọn Convert MBR to GPT.

3. Nhấn nút Apply trên thanh công cụ. Sau khi bạn nhấn Apply, hệ thống sẽ khởi động lại. Bạn sẽ đến với màn hình hoạt động của EaseUS Partition Master, hiển thị quá trình chuyển đổi đang diễn ra.

4. Bạn cần thay đổi firmware của mình để khởi động sang chế độ UEFI. Sau khi hệ thống khởi động lại, hãy nhấn phím để vào BIOS/UEFI. Thay đổi kiểu boot thành chế độ UEFI, trái ngược với Legacy Mode hoặc các chế độ tương đương khác.

Vì vậy, EaseUS Partition Master làm cho quá trình chuyển đổi MBR sang GPT dễ dàng nhưng hơi chậm hơn so với tùy chọn Microsoft miễn phí.

Một số câu hỏi về UEFI – Legacy, GPT – MBR

Vì sao nên dùng UEFI – GPT?

- UEFI – GPT mới hơn, tốt hơn, hỗ trợ ổ cứng lơn hơn, nhiều phân vùng hơn, bảo mật hơn,.. đó là lý do nên dùng combo UEFI – GPT.

- Khi nào nên dùng UEFI – GPT, Legacy – MBR?

Chỉ khi phần cứng máy tính của bạn quá cũ, không hỗ trợ UEFI hoặc cài đặt Windows thấp hơn Windows 7 thì dùng Legacy – MBR. Nếu hỗ trợ UEFI BIOS thì nên dùng.

Trên đây là tìm hiểu cơ bản về Legacy và UEFI, định dạng ổ cứng GPT và MBR. Hỗ trợ cho việc tùy chỉnh BIOS cũng như cài đặt Windows.